Günlük yaşamımızda bazen karşılaştığımız olaylarda bazen de şahit olduğumuz olaylarda kendi varlığımızı ve toplumun güvenliğini tehdit eden pek çok durumla karşı karşıya kalabiliyoruz. Bu durumlar her bireyde farklı bir tepkiye sebep oluyor. Bazı kişiler yaşanılan durum karşısında soğukkanlılığını koruyabilirken bazı bireyler yoğun bir kaygı altında kalabiliyor. Her bireyin farklı tepkiler geliştirmesinin altında yatan sebeplerden biri de psikolojik sağlamlıktır. Psikolojik sağlamlığın pek çok tanımı vardır; Fraser, Richman ve Galinsky (1999, s.136) psikolojik sağlamlığı “zor koşullar altında olumlu ve beklenmedik başarılar kazanma ve sıra dışı koşul ve durumlara uyum sağlama becerisi” olarak tanımlamaktadırlar. Peki bireyler zor koşullar altında uyum sağlama becerisini nasıl edinir? Bebeklik ve ilk çocukluk dönemimizden itibaren birçok kazanımı elde ettiğimiz gibi psikolojik sağlamlığımızı da bu dönemlerden itibaren öğrenir ve geliştiririz. Psikolojik sağlamlığımızı öğrenme ve geliştirmedeki en önemli faktörlerden biri tabii ki ebeveyn tutumlarıdır. İlk çocukluk dönemi, ergenlik dönemi ve yetişkinlik döneminde yer alan ebeveyn unsuru pek çok kazanımımızda yer almaktadır. Bebekler dünyayı keşfetmeye ve anlamlandırmaya meyillidirler. Bir ebeveyn koruma amaçlı olarak sürekli bebeğin önündeki engelleri kaldırmaya çalıştığı zaman bebek ilerideki yaşamında bir engelle karşılaşınca nasıl bir tepki vereceğini seçemeyebilir. Bazı engelleri aşması için çocuğa izin vermek gerekir. Çocukluk döneminde öğrenilen problem çözme yeteneği bireyin yaşamında karşılaştığı problemler için birer tecrübe olacak ve bireyin yaşama dair oluşacak olan algısında bir faktör olacaktır. Çocuklar merak duygusu ile beraber bazı olayları deneyimleyerek doğru-yanlış kavramını geliştirirler. Doğru-yanlış kavramı bireyin duygusal ve davranışsal tepkilerini etkiler. Çocukluk döneminde yeteri kadar olumlu yönde psikolojik bağışıklık sağlanmamışsa yetişkin birer birey olduğunda bu sağlamlığı sağlamak bireyin elindedir. Psikolojik sağlamlık düzeyleri yüksek bireylerin, karşılaştıkları yoksulluk, şiddet, hastalık ve daha pek çok stresli yaşam olayıyla, daha başarılı bir biçimde mücadele ettikleri saptanmıştır. Bu bireylerin, aynı zamanda etkili problem çözme yeteneği ve etkili kişiler arası iletişim becerileri gibi olumlu özelliklere sahip oldukları vurgulanmıştır. Benzer olumsuz olaylar yaşayıp da başarısız olmuş bireylerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin geliştirilerek, karşılaştıkları sorunların üstesinden daha kolay gelecekleri ya da bu streslerden en az zararla kurtulabilecekleri çalışmalarla ortaya konmuştur. Son zamanlarda yaşadığımız ve ülkece üzülerek takip ettiğimiz İzmir depremine bakacak olursak pek çok insanda bir travmaya yol açtığını söyleyebiliriz. Deprem anını yaşayan veya yakınları tarafından yaşanan bir birey, deprem anını yazılı ve görsel iletişim araçlarından takip eden bireyden daha fazla etkilenmektedir. Deprem anını yaşayan bireylerin verdiği duygusal ve davranışsal tepki arasındaki fark psikolojik sağlamlığa dayanmaktadır. Çocukluk döneminden şimdiki dönemine kadar psikolojik sağlamlık adına öğrenilen ve geliştirilen bilgiler deprem gibi bir stres anında devreye girerek bireyin vereceği tepki adına olumlu veya olumsuz bir rol oynamaktadır. Hayatımızın her anında devrede olan psikolojik sağlamlığımızı yüksek tutmak adına ebeveynlerin çocuklarının gelişim dönemlerine; yetişkinlerin ise benlik algılarına, hayata olan bakış açılarına ve hayata dair sınırlarına dikkat etmesi gerekmektedir.
Psikolog Elif Bakır
Kaynakça
Azak, N. (tarih yok). Kadınja Yaşam Portalı. https://www.kadinja.com/psikolojik-bagisiklik-kazanmak/ adresinden alındı
Gizir, C. A. (tarih yok). PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK, RİSK FAKTÖRLERİ VE KORUYUCU FAKTÖRLER ÜZERİNE. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi.
Prof. Dr. Fatma ÖZ, U. H. (tarih yok). https://www.researchgate.net/profile/Emel_Bahadir_Yilmaz/publication/300026954_A_Significant_Concept_in_Protecting_Mental_Health_Resilience/links/57084d5b08aea660813323fb.pdf adresinden alındı